Yapay tatlandırıcılar, yiyecek ve içeceklerin tatlandırılması için yaygın bir şekilde kullanılır. Bunlar, sofra şekerine nazaran çok daha yüksek bir tatlılık derecesine sahiptir ve genellikle az kalorili veya kalorisizdirler. Bu özellikleri, düşük kalorili gıda üretiminde yapay tatlandırıcıların fazla şekilde tercih edilmesine neden olur.
Daha önceleri yapay tatlandırıcılar sağlıklı bir alternatif olarak görülse de, son dönemde yapılan araştırmalar bu tatlandırıcıların çeşitli sağlık sorunlarına yol açabileceğini öne sürmüştür. Bu sorunlar arasında obezite, tat duyarlılığında değişim, insülin direnci ve glukoz toleransında bozulma gibi problemler bulunmaktadır.
Ancak yapay tatlandırıcıların sağlığa olan etkileri hususunda kesin bir sonuca varılamamıştır. İşte bazı yaygın yapay tatlandırıcılar ve özellikleri:
- Sakarin (E954): Kalorisi olmayan sakarin, beyaz şekerden 200-700 kat daha fazla tatlıdır. Sakarinin kanser riskiyle ilişkili olduğu konusunda çelişkili sonuçlar sunan çalışmalar bulunmaktadır. FDA, sakarin için günlük 5 mg/kg alım limiti belirlemiştir. Sindirim sisteminden sindirilmeden atılır ve bazı hayvan çalışmaları kilo artışına yol açabileceğini göstermiştir.
- Aspartam (E951): Aspartam, beyaz şekerden 200 kat daha tatlı olup, 1 gramında 4 kalori bulunur. Isıya ve aside dayanıksızdır. Aspartam, aspartik asit ve fenil alaninden oluşur ve fenilketonüri hastaları için uygun değildir. FDA, aspartam için günlük 50 mg/kg alım limiti belirlemiştir.
- Asesülfam Potasyum (E950): Asesülfam K veya Ace-K olarak da bilinir, sofra şekerinden 200 kat daha tatlıdır ve kalorisi, glisemik indeksi sıfırdır. FDA, asesülfam K için gün içerisinde 15 mg/kg alım limiti koymuştur.
- Sukraloz (E955): Sukraloz, şekerden yapılmasına rağmen vücut tarafından şeker olarak algılanmaz ve çoğunlukla sindirilmez. Sofra şekerinden 600 kat daha tatlıdır ve FDA tarafından güvenli olarak kabul edilmiştir. FDA, sukraloz için günlük 5 mg/kg alım limiti belirlemiştir.
Yapay Tatlandırıcıların Metabolik Etkileri:
- İnsanlarda yapay tatlandırıcı kullanımı, kilo alımı, vücut yağ kütlesi artışı ve Tip 2 diyabet riski ile bağlantı olabileceği üzrinde durulmuştur.
- Kemirgenlerde yapılan çalışmalar, bu tatlandırıcıların kan glikoz dengesini bozabileceğini göstermiştir.
- Yapay tatlandırıcılar, bağırsak ve pankreas gibi tat reseptörleri içeren dokularda etkileşim içerisinde olup ve kan glikoz düzeyi ile insülin salınımını etkileyebilir.
Bazı insan çalışmaları, bağırsak sağlığını olumsuz yönde etkileyebileceğini ortaya koymuştur.